Chia sẻ chuyên mục Đề tài Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng hay nhất năm 2023 cho các bạn học viên ngành đang làm Luận văn tham khảo nhé. Với những bạn chuẩn bị làm bài khóa luận tốt nghiệp thì rất khó để có thể tìm hiểu được một đề tài hay, đặc biệt là các bạn học viên đang chuẩn bị bước vào thời gian lựa chọn đề tài làm Luận văn thì với đề tài Luận văn: Những trục trặc trong công tác quản lý nhà nước về công chứng hiện nay – Trường hợp tỉnh Quảng Nam dưới đây chắc hẳn sẽ cho các bạn cái nhìn tổng quát hơn về đề tài này.
3.1. Phục vụ các mục tiêu chính xác, rõ ràng đã ấn định trước
Việc khuyến khích thành lập các văn phòng công chứng, hạn chế thành lập các phòng công chứng và từng bước chuyển đổi phòng công chứng thành văn phòng công chứng đã cụ thể hóa yêu cầu từng bước xã hội hóa hoạt động công chứng của Bộ Chính trị, giảm thiểu phạm vi của Nhà nước và khuyến khích cạnh tranh trong hoạt động công chứng.
Theo số liệu công bố của Bộ Tư pháp, độ tuổi thấp nhất được bổ nhiệm công chứng viên là tuổi, độ tuổi cao nhất được bổ nhiệm công chứng viên là 69 tuổi và không có quy định về độ tuổi tối đa.12Để đảm bảo cho hoạt động công chứng được chính xác, chất lượng thì yêu cầu đối với công chứng viên phải rất cao. Trên thế giới, nhiều nước quy định giới hạn độ tuổi bổ nhiệm và độ tuổi hành nghề công chứng viên để công chứng viên có đủ sức khỏe, độ minh mẫn thực hiện nhiệm vụ công chứng. Về độ tuổi bổ nhiệm, tại Đức là ít nhất tuổi, tại Ba Lan là 26 tuổi, về độ tuổi tối đa hành nghề, tại Trung Quốc quy định tối đa là 65 tuổi, tại Tây Ban Nha, Đức, Nhật Bản tối đa là 70 tuổi.13
Việc quy định xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng, nơi chứa đầy đủ các thông tin liên quan đến tài sản, tình trạng giao dịch của tài sản là công cụ tốt hỗ trợ công chứng viên thực hiện việc công chứng, giúp nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động công chứng, đáp ứng mục tiêu nâng cao chất lượng giao dịch. Quy định về xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng chưa được quy định trong Luật Công chứng năm 2006, nhưng đã xuất hiện trong Luật Công chứng năm 2014. Công chứng viên có nghĩa vụ đưa thông tin vào cơ sở dữ liệu và có quyền lợi tra cứu thông tin tại đây. Tuy nhiên, cơ sở dữ liệu được giao cho chính quyền cấp tỉnh xây dựng và kinh phí quy định chưa rõ ràng, dẫn đến tình trạng triển khai không đồng bộ. Quy định xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng có hiệu lực từ ngày 01/01/2015, tuy nhiên đến ngày 09/3/2017, Bộ Tư pháp có Công văn số 729/BTP-BTTP gửiUBND các tỉnh, thành phố đôn đốc, hướng dẫn xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng và đến cuối tháng Bộ Tư pháp (2016) Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Tạp chí Tổ chức Nhà nước (2015) 4/2017, UBND tỉnh Quảng Nam mới có chủ trương xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng. 14 Để phục vụ mục tiêu đã đặt ra là nâng cao chất lượng giao dịch thì việc Nhà nước cần hỗ trợ xây dựng hệ thống dữ liệu công chứng là cần thiết, tuy nhiên, việc giám sát thực thi chưa nghiêm, địa phương khó khăn trong bố trí ngân sách, trong khi đó huy động ngân sách từ công chứng viên, những người được hưởng lợi trực tiếp từ hệ thống dữ liệu công chứng là rất khó.
Để hỗ trợ Nhà nước quản lý công chứng viên, giám sát chất lượng hoạt động công chứng cũng như bảo vệ quyền lợi của công chứng viên, Luật Công chứng năm 2014 và Nghị định số 29/2015/NĐ-CP ngày 15/3/2015 của Chính phủ đã có quy định về thành lập hội công chứng viên. Hội công chứng viênlà một tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tự nguyện của các cá nhân, tổ chức hành nghề công chứng. Mục đích của việc thành lập hội nhằm tập hợp, đoàn kết, trao đổi kinh nghiệm, giúp đỡ nhau trong phát triển nghề nghiệp, hỗ trợ và nâng cao hiệu quả hoạt động của hội viên là công chứng viên. Hội công chứng viên chịu sự quản lý nhất định của Nhà nước, khi thành lập hội cấp tỉnh, nhân sự chủ chốt phải có ý kiến của Ban Cán sự Đảng UBND cấp tỉnh, điều lệ hội phải có ý kiến của UBND cấp tỉnh,đối với hội công chứng viên toàn quốc phải có ý kiến của Bộ Tư pháp. Hội Công chứng viên Quảng Nam đã được UBND tỉnh Quảng Nam cho phép thành lập tại Quyết định số 2175/QĐ-UBND ngày 21/6/2016 và phê duyệt điều lệ Hội tại Quyết định số 4288/QĐ-UBND ngày 05/2/2016. Theo ông Lê Đạo, Chủ tịch Hội Công chứng viên tỉnh Quảng Nam, Hội Công chứng viên vừa là cơ quan hỗ trợ Nhà nước quản lý hội viên bằng điều lệ hội, tổ chức bồi dưỡng kỹ năng cho hội viên, cũng như là cơ quan bảo vệ quyền lợi của hội viên, thay mặt hội viên kiến nghị với Nhà nước những chính sách, pháp luật và các vấn đề liên quan.15 Việc tập trung công chứng viên sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp, giúp ý kiến của công chứng viên được cơ quan nhà nước chú ý hơn, cũng như hỗ trợ Nhà nước trong việc quản lý, đề xuất bổ nhiệm công chứng viên, tạo kênh giám sát độc lập để nâng cao năng lực, trách nhiệm của công chứng viên. Tuy nhiên, hiện nay vai trò của Hội vẫn chưa phát huy, Hội Công chứng viên toàn quốc vẫn chưa được thành lập.
Theo ông Bùi Xuân Hiếu, Trưởng phòng Bổ trợ tư pháp, Sở Tư pháp tỉnh Quảng Nam, xã hội hóa hoạt động công chứng theo Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ UBND tỉnh Quảng Nam (2017) Lê Đạo (2017) Phỏng vấn ngày 05/6/2017
Chính trị qua hơn 10 năm thực hiện đã phát huy hiệu quả cao, đạt kết quả tương đối tốt, giảm gánh nặng biên chế cho Nhà nước. Luật công chứng 2006 ra đời đã cụ thể hóa chủ trương xã hội hóa hoạt động công chứng, Luật công chứng 2014 tạo bước chuyển mới, giảm áp lực cho Ủy ban nhân dân cấp xã, Phòng Tư pháp cấp huyện.16
Theo đó, có thể thấy các quy định của pháp luật đáp ứng được một số mục tiêu trong công tác quản lý nhà nước về hoạt động công chứng, giảm áp lực cho Nhà nước, nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động công chứng. Tuy nhiên, công tác thực thi đối với xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng chưa nghiêm, vai trò của tổ chức xã hội- nghề nghiệp của công chứng viênchưa được phát huy.
CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM ĐẾN DỊCH VỤ:
3.2 Có cơ ở pháp luật, thực tiễn chắc chắn Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Hệ thống pháp luật về công chứng đã được ban hành với Luật Công chứng 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã cụ thể hóa nhiều nội dung trong hoạt động công chứng, giúp minh bạch, rõ ràng và thuận tiện trong quá trình triển khai. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật vẫn còn một số vấn đề, cụ thể:
Việc quy định về quy hoạch phát triển tổ chức hành nghề công chứng đến năm 2020 rõ ràng chưa phù hợp với quy định của pháp luật, không có cơ sở thực tiễn chắc chắn. Năm 2012, Thủ tướng Chính phủ ban hành “Quy hoạch tổng thể phát triển tổ chức hành nghề công chứng đến năm 2020”.Tuy nhiên khi xây dựng quy hoạch, Luật Công chứng năm 2014 chưa có hiệu lực thi hành, các tổ chức hành nghề công chứng chưa được thực hiện nhiệm vụ chứng thực. Đến ngày 01/01/2015, các tổ chức hành nghề công chứng đã được thực hiện nhiệm vụ chứng thực, điều này giúp tăng số lượng công việc và tăng nguồn thu cho các tổ chức hành nghề công chứng, việc giới hạn số lượng tổ chức hành nghề công chứng chỉ dựa trên tiêu chí số lượng hợp đồng, giao dịch là chưa phù hợp.
Phỏng vấn ông Bùi Xuân Hiếu ngày 02/6/2017
Nguồn thu từ số tiền chứng thực khá thấp so với số tiền thu được từ công chứng, tuy nhiên, hoạt động chứng thực lại thực hiện khá đơn giản và nhanh chóng. Đặc biệt ở những vùng mà số lượng việc công chứng ít, nguồn thu từ hoạt động chứng thực sẽ chiếm tỉ lệ đáng kể trong nguồn thu của tổ chức hành nghề công chứng. Trong 10 tháng đầu năm 2016, Văn phòng công chứng Quế Sơn thu phí công chứng được gần 70 triệu, phí chứng thực được hơn 12 triệu, Văn phòng công chứng Phước Sơn thu phí công chứng được 45 triệu, phí chứng thực được hơn 10 triệu.
Việc quy định mỗi địa bàn cấp huyện có một tổ chức hành nghề công chứng cũng không phù hợp vì những huyện miền núi có địa bàn rộng, hệ thống giao thông khó khăn, số hợp đồng giao dịch ít và tâm lý của người dân không muốn công chứng mà chỉ cần chứng thựcnên việc phát triển tổ chức hành nghề công chứng rất khó khăn, chi phí để phát triển lớn hơn lợi ích mang lại. Bảng 3.2 cho thấy có những địa bàn mật độ dân số rất thấp như huyện Tây Giang chỉ có 13 người/km2, đây là huyện miền núi, có chung tuyến biên giới với Lào, giao thông đi lại rất khó khăn, việc phát triển tổ chức hành nghề công chứng ở đây là không phù hợp. Một cán bộ tư pháp cho rằng, nhiều người dân không muốn đến tổ chức hành nghề công chứng để thực hiện việc công chứng mà chỉ muốn đến Ủy ban nhân dân cấp xã để chứng thực các loại giao dịch của mình.17 Một số người dân tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam cũng có ý kiến cho rằng việc thực hiện công chứng chi phí
Ý kiến của ông Thái Nguyên Đại tại cuộc họp ngày 04/9/2015 cao, gây tốn kém, khó khăn và bất lợi so với chứng thực.18Ngoài ra, có ý kiến cho rằng, dự báo nhu cầu công chứng giai đoạn 2016-2020 được xác định dựa trên những nhận định chủ quan, mang tính phán đoán mà không có một cơ sở thực tiễn nên độ chính xác không cao.
Bảng 3 2 Đặc điểm hành chính và dự báo tình hình công chứng tỉnh Quảng Nam
Quy định chuyển giao thẩm quyền chứng thực các hợp đồng, giao dịch liên quan đến bất động sản từ Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã cho tổ chức hành nghề công chứng không đồng bộ. Theo chủ trương của Chính phủ và hướng dẫn của Bộ Tư pháp, các địa phương đã bắt đầu chuyển giao nhưng Nghị định số 23/2015/NĐ-CP ra đời quy định không bắt buộc việc chuyển giao. Khi đó, Bộ Tư pháp nhiều lần có văn bản đề nghị là không hủy các quyết định chuyển giao thẩm quyền đối với những địa phương đã chuyển giao, trường hợp UBND huyện Thăng Bình (2014) hủy phải xin ý kiến Hội đồng nhân dân tỉnh.19 Đối với việc chuyển đổi các Văn phòng công chứng theo mô hình công ty hợp danh, theo quy định của Luật Công chứng năm 2014, đến ngày 01/01/2017, toàn bộ các Văn phòng công chứng phải chuyển đổi thành mô hình công ty hợp danh, Văn phòng công chứng không thực hiện xong việc chuyển đổi thì thu hồi quyết định cho phép thành lập và giấy phép hoạt động. Tuy nhiên, đến ngày 30/12/2016, Bộ Tư pháp có Công văn số 4658/BTP-BTTP gửi UBND các tỉnh, thành phố thông tin là Bộ Tư pháp đang báo cáo Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định việc xử lý đối với các Văn phòng công chứng chưa thực hiện việc chuyển đổi và sẽ hướng dẫn cụ thể cho các địa phương sau khi có ý kiến chỉ đạo. Ngày 05/4/2017, Bộ Tư pháp có Công văn số 1123/BTP-BTTP thông báo, yêu cầu các địa phương thực hiện việc chuyển đổi theo đúng quy định của Luật Công chứng năm 2014. Pháp luật đã được ban hành, nhưng liên tục được sửa đổi, cơ quan thực thi và tham mưu là Bộ Tư phápnhiều lần đề nghị hoãn thi hành, có hướng dẫn khác so với văn bản quy định của pháp luật cho thấy chưa phù hợp với điều kiện thực tế. Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Một vấn đề khác tồn tại trong hoạt động chứng thực đã được nhiều địa phương phản ánh là quy định việc chứng thực chữ ký phải thì phải ký trước mặt người có thẩm quyền chứng thực.20Tuy nhiên, số lượng Chủ tịch, Phó Chủ tịch cấp xã ít, chỉ có một Chủ tịch và tối đa Phó Chủ tịch,21với nhiều công việc liên quan, nên không thể thường trực để chứng kiến việc chứng thực, công việc này thường giao được công chức Tư pháp- Hộ tịch cấp xã thực hiện và sau đó trình lãnh đạo cấp xã ký và đóng dấu. Như vậy việc chứng thực không diễn ra trước mặt người ký chứng thực và rất khó xử lý khi phát sinh khiếu nại, khiếu kiện phát sinh.
Như vậy, xét trên góc độ có cơ sở pháp luật, thực tiễn chắc chắn, có những quy định chưa sát với thực tiễn nên khó triển khai.
- Bộ Tư pháp (2015)
- Chính phủ (2015)
- Chính phủ (2016)
3.3 Mang lại lợi ích nhiều hơn là chi phí, có tính tới tác động phân bổ trên toàn xã hội, các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường
Thống kê nguồn phí thu được từ các tổ chức hành nghề công chứng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam qua 05 năm (từ năm 2011 đến tháng 6/2015), có thể thấy rằng số tiền đóng ngân sách nhà nước của các tổ chức hành nghề công chứng nhà nước (Phòng công chứng) cao hơn rất nhiều so với tổ chức hành nghề công chứng tư nhân (Văn phòng công chứng). Từ năm 2016 trở về trước, các phòng công chứng phải đóng ngân sách nhà nước 50% tiền thu phí và sử dụng 50% doanh thu để chi cho tất cả các khoản kể cả lương, trang thiết bị…
Trong khi đó, đối với các văn phòng công chứng, tiền thu phí được xem là doanh thu và chỉ phải đóng thuế theo quy định đối với doanh nghiệp. Từ ngày 01/01/2017, các Phòng công chứng chỉ nộp 25% tiền thu phí cho ngân sách và được giữ lại 75% để chi trả cho các khoản.
Xét về nguồn phí nộp ngân sách thì lợi ích thu được giảm đi đáng kể. Tuy nhiên, việc ủy quyền cho tư nhân làm giúp số lượng các hợp đồng được công chứng nhiều hơn, phổ biến Bộ Tài chính- Bộ Tư pháp (2012) và đưa kiến thức về pháp luật giao dịch, hợp đồng đến được với nhiều đối tượng hơn, giúp phòng ngừa các rủi ro trong giao dịch.
Quy định hiện nay, trong khi thực hiện hợp đồng, giao dịch, cá nhân, tổ chức có quyền lựa chọn công chứng hoặc chứng thực, sự chủ động lựa chọn công chứng cho thấy hiệu quả của hoạt động này. Tuy chưa có sự khảo sát cụ thể, nhưng từ sự lựa chọn của tư nhân và sự phát triển của các tổ chức hành nghề công chứng tư nhân thể hiện việc xã hội hóa công chứng đã đạt được tiêu chí mang lại lợi ích nhiều hơn là chi phí, có tính tới tác động phân bổ trên toàn xã hội, các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường.
3.4 Giảm thiểu chi phí và tác động lệch lạc tới thị trường Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Công chứng theo mô hình công chứng nội dung, xác định tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch giúp giảm thiểu rủi ro do gian lận. Các bên thực hiện giao dịch thường gặp phải thất bại thị trường dạng bất cân xứng thông tin.Do đó, việc tổ chức công chứng đứng ra xác minh đảm bảo hợp đồng đúng theo quy định của pháp luật sẽ tạo nên sự tin tưởng, yên tâm và góp phần phòng ngừa hành vi vi phạm pháp luật.
Việc quản lý nhà nước về công chứng sẽ giúp các tổ chức hành nghề công chứng có những ràng buộc, những nguyên tắc bắt buộc phải tuân theo và trách nhiệm pháp lý nếu không chấp hành theo quy định. Nhà nước cũng xác định đây là dịch vụ do Nhà nước ủy quyền cho các công chứng viên thực hiện, việc quản lý chặt chẽ và nghiêm minh giúp chất lượng dịch vụ được tốt hơn, đảm bảo được mục đích đề ra, cải thiện thất bại của thị trường.
Trước quá trình xã hội hóa, ở Việt Nam chỉ tồn tại mô hình công chứng nhà nước. Khi có sự tham gia của tư nhân, hoạt động công chứng tư được tổ chức thành mô hình doanh nghiệp tư nhân hay công ty hợp danh.24 Từ ngày 01/01/2017, mô hình văn phòng công chứng phải là mô hình công ty hợp danh với 02 công chứng viên hợp danh trở lên và không có thành viên góp vốn.25Văn phòng công chứng tổ chức theo mô hình công ty hợp danh, công chứng viên hợp danh sẽ phải chịu toàn bộ trách nhiệm bằng tài sản cá nhân. Quy định này làm tăng trách nhiệm đối với công chứng viên, tạo áp lực để công chứng viên thực hiện tốt nhiệm vụ được giao và đảm bảo quyền lợi của người công chứng trong trường hợp có sai phạm của công chứng viên.
Việc quy định bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp đối với công chứng viên giúp đảm bảo quyền lợi cho người công chứng,đây là loại bảo hiểm bắt buộc,văn phòng công chứng có nghĩa vụ mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho công chứng viên của mình, đối với công chứng viên thuộc các phòng công chứng nhà nước, bảo hiểm được mua bằng tiền trích từ quỹ phát triển sự nghiệp hoặc từ nguồn kinh phí hợp pháp khác. Phí bảo hiểm cho công chứng viên được quy định thấp nhất 3 triệu đồng/người/năm.26 Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp là cần thiết, nhằm hạn chế rủi ro và đảm bảo khả năng đền bù cho sai phạm của công chứng viên, tuy nhiên hiện nay quy định này vẫn chưa rõ ràng. Các tổ chức bảo hiểm thường chỉ chấp nhận bồi thường khi công chứng viên không cố ý sai phạm hoặc vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, nếu công chứng viên không vi phạm pháp luật thì không phát sinh nghĩa vụ phải bồi thường, do đó, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp như hiện nay chỉ mang tính hình thức, chưa thể hiện được vai trò giảm thiểu những tác động lệch lạc do sai phạm của công chứng viên đến thị trường.
Trên thế giới, để ngăn ngừa rủi ro do những sai phạm của hoạt động công chứng, nhiều nước đã quy định chặt chẽ, yêu cầu bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp chi trả cho tất cả các sai phạm của công chứng viên. Ngoài bảo hiểm, những hình thức khác cũng được sử dụng như quỹ đặc biệt tại Đức, quỹ này sẽ bồi thường cho những thiệt hại không thể khắc phục bằng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp. Tại Pháp, công chứng viên phải nộp một khoản tiền ký quỹ do Chính phủ quy định để đảm bảo thi hành những bản án chống lại công chứng viên trong quá trình hành nghề. Số tiền phải duy trì trong suốt quá trình hành nghề và sẽ được trả lại, sau khi trừ đi các chi phí phải chi trả và tính lãi phù hợp với quy định ký quỹ. Tại Tây Ban Nha, một khoản tiền ký quỹ cũng bắt buộc khi công chứng viên bắt đầu hành nghề, ngoài ra, Hội đồng công chứng tối cao cũng thành lập Quỹ bảo hiểm công chứng và quy định đóng góp hằng năm đối với công chứng viên. Hội đồng công chứng sẽ dùng số tiền này để mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, mức đóng góp phụ thuộc vào doanh thu của công chứng viên. Công chứng viên cũng có thể mua thêm bảo hiểm của công ty khác.27
Công chứng viên là những người được Nhà nước ủy quyền để thực hiện hoạt động công chứng, do đó, cần phải theo dõi và quản lý chặt chẽ, việc thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt Chính phủ (2015)
Tạp chí Tổ chức Nhà nước (2015) động công chứng và xử lý các sai phạm là cần thiết để đảm bảo công chứng viên không vi phạm các quy tắc về công chứng, đảm bảo chất lượng hợp đồng, giao dịch, cải thiện thất bại của thị trường trong trường hợp bất cân xứng thông tin và giảm thiểu ngoại tác tiêu cực, những tác động tới tâm lý người giao dịch. Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Hoạt động thanh tra, kiểm tra các tổ chức hành nghề công chứng thuộc trách nhiệm của Bộ Tư pháp, UBND cấp tỉnh, Sở Tư pháp. Việc thanh tra, kiểm tra thường xuyên được thực hiện bởi Sở Tư pháp với mật độ tương đối dày. Năm 2017, Sở Tư pháp Quảng Nam thực hiện thanh tra 02 tổ chức hành nghề công chứng, kiểm tra chuyên ngành 07 tổ chức hành nghề công chứng.28 Kết quả thanh tra, kiểm tra phát hiện một số sai phạm, nhưng kết luận thường dừng lại ở việc chỉ nhắc nhở, chấn chỉnh do các sai phạm nhỏ, chưa gây ra hậu quả. Các sai phạm tập trung vào những lỗi: chưa ký vào từng trang hợp đồng, giấy tờ tùy thân không đảm bảo, phiếu yêu cầu công chứng không đúng, lưu thiếu hồ sơ, sửa đổi hợp đồng nhưng không lưu hợp đồng chính, chứng minh nhân dân trong hợp đồng không khớp với bản lưu, lỗi trong ghi lời công chứng, có hồ sơ chưa xóa thế chấp nhưng thực hiện cho tặng, thế chấp tiếp tục…29 Với các lỗi được phát hiện ở trên, nhưng không có quyết định xử phạt nào được ban hành, chỉ dừng lại ở nhắc nhở đối với công chứng viên.
Chế tài xử lý đối với tổ chức hành nghề công chứng, công chứng viên khi sai phạm được đánh giá tương đối nhẹ. Công chứng viên chỉ bị miễn nhiệm khi bị xử phạt hành chính, bị kỷ luật đến lần thứ hai trở lên mà còn tiếp tục vi phạm, bị kết tội bằng bản án có hiệu lực của tòa án, hoặc bị buộc thôi việc. Chưa có những chế tài răn đe để tạo áp lực cho công chứng viên, đảm bảo nghiêm minh, chính xác trong hoạt động công chứng. Thực tế đã có những sai phạm được phát hiện, những sai phạm này chưa phát sinh hậu quả nhưng cho thấy lỗ hổng trong việc công chứng, cần phải quy định chế tài xử lý rõ ràng đối với những hành vi này, giúp ngăn ngừa những sai phạm phát sinh, đảm bảo tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch.
Ngoài việc thanh tra, kiểm tra, công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng còn bị xử lý khi bị khởi kiện ra tòa án. Tuy nhiên, công chứng là lĩnh vực mới xã hội hóa, chưa có thống kê rõ ràng, còn hạn chế nguồn thông tin nên chưa thể tổng hợp chính thức những
- Thanh tra Sở Tư pháp Quảng Nam (2016)
- Thanh tra Sở Tư pháp Quảng Nam (2016) vi phạm của công chứng viên bị xử lý tại tòa án. Nguồn thông tin trên báo chí thể hiện chế tài đối với công chứng viên còn nhẹ. Báo Tài nguyên và Môi trường đưa tin về việc công chứng sai luật ở Hải Dương chỉ bị kiểm điểm,30 Báo Dân trí có loạt bài về việc sai phạm trong hoạt động công chứng ở Thanh Hóa và cách xử lý có phần nương tay của Sở Tư pháp Thanh Hóa.31
Trên thế giới, công chứng viên cũng có những nghĩa vụ như công dân bình thường, khi phạm tội cũng sẽ bị xử lý trách nhiệm hình sự theo pháp luật, thậm chí một số nước như Pháp còn quy định hình phạt nặng hơn đối với công chứng viên, do họ là những người hiểu biết pháp luật, là nhân viên công quyền và là người đảm bảo an toàn cho các giao dịch. Công chứng viên phải thực hiện trách nhiệm dân sự là bồi thường do các sai phạm cố ý hay vô ý của mình gây ra, trách nhiệm bồi thường được đảm bảo bằng tài sản cá nhân và nguồn bảo hiểm công chứng. Đối với một số nước như Đức, đối với lỗi vô ý, công chứng viên chỉ bồi thường nếu người bị thiệt hại không thể yêu cầu bồi thường bằng cách thức khác. Nhà nước quy định chặt chẽ về chế tài xử phạt, biện pháp răn đe, chế độ bồi thường, tạo áp lực cho công chứng viên, làm công chứng viên cẩn trọng hơn, hạn chế lỗi, kể cả những lỗi vô ý.
Xét về tiêu chí giảm thiểu chi phí và tác động lệch lạc đến thị trường, Nhà nước đã có một số quy định tích cực. Tuy nhiên, việc giám sát thực thi chưa nghiêm và chế tài được đánh giá là chưa đủ mạnh, nếu có những sai phạm xuất phát từ công chứng viên sẽ gây ra những ngoại tác rất lớn cho xã hội.Cùng với đó là sự thiếu lòng tin vào công chứng viên, các quy định về bồi thường chưa đảm bảo toàn bộ quyền lợi với người được công chứng, điều này dẫn tới các bên giao dịch phải tự đi xác minh để đảm bảo quyền lợi cho mình, vai trò của hoạt động công chứng mất đi tác dụng.
3.5 huyến khích cạnh tranh, thông qua khuyến khích thị trường và các phương pháp tiếp cận dựa trên cơ ở mục tiêu đã định Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch tổng thể phát triển tổ chức hành nghề công chứng đến năm 2020”. Theo quy hoạch, tổng số tổ chức hành nghề công chứng trên cả nước đến năm 2020 là 1.602 tổ chức, trong đó tỉnh Quảng Nam là 25 tổ chức hành nghề
Báo Tài nguyên và Môi trường (2016)
Báo Dân trí (2016) công chứng.32 Quy hoạch phát triển tổ chức hành nghề công chứng sẽ giới hạn số lượng tổ chức, hạn chế sự cạnh tranh giữa các tổ chức hành nghề công chứng. Chưa có đánh giá cụ thể về lợi ích và thiệt hại của việc quy hoạch, tuy nhiên, chuyên gia pháp luật Nguyễn Văn N cho rằng trong điều kiện hiện nay, khi Nhà nước chưa đảm bảo năng lực để quản lý chặt chẽ hoạt động công chứng thì việc quy hoạch là cần thiết.
Thẩm quyền thành lập văn phòng công chứng thuộc UBND cấp tỉnh, hầu hết các tỉnh đều xây dựng quy trình thành lập riêng với những tiêu chí đánh giá và thang điểm cụ thể. Tại Quảng Nam, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1207/QĐ-UBND ngày 01/4/2017 quy định tiêu chí và quy trình xét duyệt hồ sơ đề nghị thành lập Văn phòng công chứng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Theo đó, sẽ có những mục đánh giá cho điểm rõ ràng, hồ sơ đề nghị thành lập Văn phòng công chứng nào đủ điều kiện và tốt nhất (trường hợp có cạnh tranh) thì sẽ cho phép thành lập, điều này thúc đẩy cạnh tranh giữa các công chứng viên trong việc thành lập văn phòng công chứng. Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Địa điểm thực hiện công chứng phải tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng, trừ một số trường hợp đặc biệt người công chứng không thể tới được trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng.33Phạm vi công chứng đối với tài sản là bất động sản là địa bàn tỉnh, thành phố nơi tổ chức hành nghề công chứng đặt trụ sở.34Tuy nhiên, nhiều tổ chức hành nghề trong giai đoạn hiện này thường xuyên thực hiện việc công chứng ngoài trụ sở, công chứng tại nhà, việc công chứng tại nhà được quảng cáo tại nhiều website công khai. Công chứng tại nhà sẽ thúc đẩy cạnh tranh của các tổ chức hành nghề công chứng, tạo thuận lợi tối đa cho người công chứng, qua đó nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ công chứng, góp phần làm tăng thêm số lượng hợp đồng, giao dịch được công chứng. Tuy nhiên, công chứng tại nhà cũng đi kèm theo nhiều rủi ro, như tạo cơ hội cho một công chứng viên chỉ đi theo và phục vụ riêng cho mục đích của một doanh nghiệp, tổ chức tín dụng, gắn kết quyền lợi và dễ phát sinh tiêu cực.Theo ý kiến của công chứng viên Nguyễn Thị A, một số văn phòng công chứng, công chứng viên có những thế lực đứng sau và một số công chứng viên chỉ đi theo, phục vụ cho một số đối tượng nhất định.Trên thế giới, địa điểm công chứng ít được giới hạn mà giới hạn bằng phạm vi hoạt động, tại Pháp, đối với một số văn
Quốc hội (2014) bản nhất định, phải công chứng tại Văn phòng công chứng, còn lại công chứng viên được hoạt động tự do. Tại Đức, phạm vi công chứng được xác định theo địa phận thẩm quyền của Tòa án khu vực nơi công chứng viên đặt Văn phòng công chứng. Công chứng viên chỉ được công chứng ngoài phạm vi nếu được cơ quan giám sát đồng ý, hoặc vì lợi ích chính đáng của người yêu cầu công chứng nhưng phải thông báo cho cơ quan giám sát biết. Tại Trung Quốc, thẩm quyền được phân theo tính chất của tài sản công chứng, đối với bất động sản, người yêu cầu phải đến cơ quan công chứng nơi có bất động sản. Đối với các loại công chứng khác có thể công chứng tại nơi thường trú hoặc nơi phát sinh sự việc.35
Phí công chứng đã được Bộ Tài chính quy định tại Thông tư số 257/2016/TT-BTC ngày 11/11/2016, theo đó đã quy định mức giá rõ cho từng loại hợp đồng công chứng, theo giá trị của hợp đồng. Phí hoạt động chứng thực tại Ủy ban nhân dân cấp xã, phòng Tư pháp cấp huyện được thu theo quy định tại Thông tư số 226/2016/TT-BTC của Bộ Tài chính. Việc quy định cụ thể mức phí sẽ giảm cạnh tranh giữa các tổ chức hành nghề công chứng về giá, tuy nhiên lại tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp, nhất là ở những địa bàn có ít tổ chức công chứng như tại tỉnh Quảng Nam.
Như vậy, xét về khuyến khích cạnh tranh, các quy định hiện nay về quy hoạch, địa điểm, phí công chứng đang đi trái lại với khuyến khích thị trường cạnh tranh và có xu hướng tạo thuận lợi cho sự quản lý. Nếu Nhà nước quản lý thực sự hiệu quả thì việc khuyến khích cạnh tranh là hết sức cần thiết, sử dụng thị trường để điều tiết, tạo ra lợi ích tối đa cho nền kinh tế. Tuy nhiên, hiện nay thúc đẩy thị trường cạnh tranh khi Nhà nước chưa sẵn sàng để giám sát được hoạt động này có thể gây ra những ngoại tác tiêu cực lớn.
3.6 Rõ ràng, đơn giản, thiết thực đối với người sử dụng Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Hệ thống pháp luật hiện nay quy định về công chứng đã được ban hành ngày càng nhiều, nhưng vẫn chưa hoàn toàn đầy đủ và bao phủ hết các mặt của hoạt động công chứng. Nhiều quy định chưa phù hợp với tình hình thực tiễn, một số chỉ đạo còn mâu thuẫn, không đồng nhất dẫn đến khó khăn trong quá trình thực hiện.
Quy định về giấy tờ cần thiết để thực hiện công chứng, mức phí công chứng đã tạo thuậnlợi cho người dân, tổ chức thực hiện công chứng dễ dàng hơn. Người sử dụng dịch vụ được công khai thông tin, công chứng viên được truy cập vào hệ thống cơ sở dữ liệu công
Tạp chí Tổ chức Nhà nước (2015) chứng dễ dàng tra cứu các thông tin liên quan đến tài sản công chứng, đảm bảo việc công chứng được chắc chắn, minh bạch và hợp pháp.
Đối với hoạt động chứng thực, khi tổ chức hành nghề công chứng chưa được phủ khắp toàn bộ các địa bàn, nhất là những khu vực giao thông đi lại khó khăn, việc duy trì thẩm quyền chứng thực tại UBND cấp xã là thiết thực đối với người dân. Đồng thời, một số người dân thích lựa chọn chứng thực hơn công chứng vì tiết kiệm chi phí và người giao dịch có đủ thông tin về tính hợp pháp của tài sản giao dịch. Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Tuy nhiên, đối với chính quyền cấp tỉnh, các quy định của Luật và những văn bản hướng dẫn của Bộ Tư pháp là chưa đồng nhất, gây khó khăn trong quá trình triển khai. Trường hợp chuyển giao thẩm quyền chứng thực các hợp đồng, giao dịch liên quan đến bất động sản từ UBND cấp huyện, cấp xã cho tổ chức hành nghề công chứng, Bộ Tư pháp đã có hướng dẫn không phù hợp với quy định tại Nghị định số 23/2015/NĐ-CP, yêu cầu địa phương phải xin ý kiến Hội đồng nhân dân tỉnh trước khi hủy bỏ việc chuyển giao thẩm quyền chứng thực.36 Rõ ràng, hướng dẫn của Bộ Tư pháp như vậy đã làm khó các địa phương, vì thực tế quá trình chuyển giao thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân tỉnh và cũng không có quy định pháp luật nào ngoài ý kiến của Bộ Tư pháp cho rằng phải trình Hội đồng nhân dân tỉnh.
Vấn đề chuyển đổi văn phòng công chứng sang mô hình công ty hợp danh, theo quy định của Luật Công chứng thì đến ngày 01/01/2017, Văn phòng công chứng không đủ điều kiện chuyển đổi sang mô hình công ty hợp danh sẽ giải thể theo quy định. Tuy nhiên, Bộ Tư pháp lại có văn bản đề nghị các địa phương tạm dừng việc giải thể để chờ Bộ Tư pháp giải trình xin ý kiến của Chính phủ và Quốc hội. Ngày 05/4/2017, Bộ Tư pháp mới có văn bản chỉ đạo thực hiện theo quy định của pháp luật.37
Ngoài ra, những vấn đề về quy trình thành lập, giải thể tổ chức hành nghề công chứng cũng chưa quy định rõ ràng, mỗi địa phương làm theo một kiểu. Những vấn đề này sẽ làm cho các địa phương rất khó khăn trong việc giám sát, thực thi trách nhiệm quản lý nhà nước ở địa phương trong lĩnh vực công chứng. Nguồn kinh phí để xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng cũng chưa được quy định chi tiết khiến các địa phương khó triển khai.
Việc chuyển các phòng công chứng thành văn phòng công chứng cũng khó thực hiện vì chưa có hướng dẫn cụ thể. Các địa phương thực hiện theo ý kiến thống nhất tại địa phương mình mà chưa có phương án chuyển đổi rõ ràng, quy trình cụ thể và việc giải quyết chế độ, trách nhiệm liên quan trong quá trình chuyển đổi.
Đối với tiêu chí rõ ràng, đơn giản, thiết thực đối với người sử dụng, các quy định hiện nay đã tương đối thuận lợi cho công dân. Tuy nhiên đối với chính quyền cấp dưới thì việc quy định nhưng không có những hướng dẫn cụ thể khiến địa phương lúng túng, việc thực hiện dựa trên ý chí của từng địa phương.
3.7. Sự phù hợp, tương thích với các chính sách, pháp luật khác Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
Hiện nay, Luật Công chứng và hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành đã có nhiều điểm mới, từng bước điều chỉnh cho tương thích với quy định chung và các quy định khác của Nhà nước. Tuy nhiên, vẫn còn một số điểm mâu thuẫn ghi nhận trong quá trình thực hiện, được các văn phòng công chứng phản ánh trực tiếp.
Theo đánh giá của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam, còn nhiều quy định liên quan đến công chứng trong Bộ luật Dân sự, Luật Đất Đai, Luật Nhà ở và các văn bản hướng dẫn thi hành chưa đồng bộ với Luật Công chứng, như: xác định thời điểm có hiệu lực của văn bản công chứng, quy định về hộ gia đình, cách xác định thành viên hộ gia đình.38Cụ thể là xác định thành viên hộ gia đình theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, việc xác định tại thời điểm được giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất,nhận chuyển quyền sử dụng đất có đang sống chung hay không là rất khó, gây khó khăn cho công chứng viên thực hiện việc công chứng. Việc xác định tài sản là tài sản chung của vợ, chồng cũng rất khó, theo quy định hiện nay đối với bất động sản, dù là tài sản chung nhưng vẫn có thể đứng tên của một người. Một số trường hợp được giao đất đặc biệt và yêu cầu hạn chế chuyển nhượng, như đối với trường hợp giao đất cho đồng bào dân tộc thiểu số,tuy nhiên, trên giấy chứng nhận không thể hiện thông tin là hạn chế chuyển nhượng nên công chứng viên không có cơ sở để xác định.
Đối với tiêu chí phù hợp, tương thích với các chính sách, pháp luật khác,pháp luật về công chứng hiện nay tương đối đồng bộ.Tuy nhiên một số quy định khác liên quan đến hoạt UBND tỉnh Quảng Nam (2015) động công chứng còn mâu thuẫn, chưa đồng nhất, gây khó khăn cho công chứng viên trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
3.8 Tương thích ở mức độ tối đa đối với các nguyên tắc về khuyến khích cạnh tranh, thương mại trong pháp luật quốc gia và các điều ước quốc tế
Chính sách về công chứng ở Việt Nam đang dần từng bước hoàn thiện. Việc xây dựng các văn bản về công chứng cũng đã được cơ quan của Bộ Tư pháp nghiên cứu, tham khảo rất nhiều các nước trên thế giới. Vì vậy, hệ thống pháp luật về công chứng ở Việt Nam tương đối tương thích với các nước trên thế giới.
Đánh giá về hệ thống công chứng Việt Nam, ông Michel Merlotti -Chủ nhiệm Ủy ban Hợp tác công chứng quốc tế cho rằng: “Chúng tôi đánh giá các hoạt động công chứng ở Việt Nam hiện nay rất minh bạch”.39Hiện nay trên thế giới có tổ chức phi chính phủ rất lớn về công chứng là Liên minh công chứng quốc tế với 83 nước là thành viên, Việt Nam cũng đang hoàn thiện hệ thống công chứng trước khi được xem xét tham gia vào Liên minh. cấp độ địa phương, Sở Tư pháp, Hội Công chứng viên tỉnh Quảng Nam cũng đang triển khai thực hiện Thỏa thuận hợp tác quốc tế với Hội đồng công chứng khu vực Tòa thượng thẩm Douai (thành phố Lille, Cộng hòa Pháp) để trao đổi, học tập kinh nghiệm.
Về tiêu chí tương thích ở mức độ tối đa đối với các nguyên tắc về khuyến khích cạnh tranh, thương mại trong pháp luật quốc gia và các điều ước quốc tế, việc xây dựng pháp luật về công chứng đã học tập rất nhiều từ pháp luật của các nước trên thế giới, và định hướng tham gia Liên minh công chứng quốc tế nên Việt Nam sẽ hướng pháp luật về công chứng phù hợp với chuẩn chung. Luận văn: Thực trạng trục trặc quản lý nhà nước về công chứng
XEM THÊM NỘI DUNG TIẾP THEO TẠI ĐÂY
===>>> Luận văn: Biện pháp cải thiện quản lý nhà nước tại Quảng Nam
